บทที่ 14 การจัดการลูกหนี้และสินค้าคงเหลือ

การจัดการลูกหนี้  (Accounts Receivable Management)

                โดยทั่วไปของบริษัทมักมีวัตถุประสงค์การดำเนินงานเพื่อขายสินค้าหรือบริการ  ซึ่งการขายสินค้าหรือบริการเป็นเงินเชื่อจะทำให้บริษัทมีบัญชีลูกหนี้เพิ่มขึ้น  ดังนั้นการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อนั้นควรมีวิธีการจัดเก็บหนี้ที่มีประสิทธิภาพ  ไม่เช่นนั้นอาจทำให้บริษัทเกิดปัญหาการขาดสภาพคล่องได้  ซึ่งสิ่งนี้จะมีผลต่อมูลค่าของบริษัทด้วย

ขนาดการลงทุนในลูกหนี้

ปัจจัยที่กำหนดขนาดของการลงทุนในลูกหนี้ มีดังนี้

1. เปอร์เซ็นต์ของการขายเชื่อ

เปอร์เซ็นต์ของการขายเชื่อต่อยอดขายรวมของบริษัทจะมีผลต่อระดับของลูกหนี้

                -  ถ้าบริษัทมีอัตราส่วนการขายเชื่อสูง ก็จะทำให้มีลูกหนี้สูงด้วย

                -  ถ้าบริษัทมีอัตราส่วนการขายเชื่อต่ำ ก็จะทำให้มีลูกหนี้ต่ำด้วย

ซึ่งทั่วไปแล้วประเภทของการประกอบธุรกิจจะเป็นตัวกำหนดระดับการขายเชื่อของสินค้า

เช่น  -  ธุรกิจค้าปลีก : มักขายสินค้าเป็นเงินสด  ดังนั้นระดับการขายเชื่อจะต่ำ

        -  ธุรกิจค้าวัสดุก่อสร้าง : มักมีการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อ ดังนั้นระดับการขายเชื่อจะสูง

2.ระดับของยอดขาย

       ระดับของยอดขายจะเป็นตัวกำหนดขนาดการลงทุนในลูกหนี้  คือ

                -  ถ้ายอดขายสูง บริษัทก็จะมีความจำเป็นที่จะต้องลงทุนในลูกหนี้สูงตามไปด้วย

                -  ถ้ายอดขายต่ำ บริษัทก็จะมีความจำเป็นที่จะต้องลงทุนในลูกหนี้ต่ำตามไปด้วย

3.นโยบายสินเชื่อและการจัดเก็บเงิน

       นโยบายสินเชื่อและการจัดเก็บเงินมีผลต่อขนาดการลงทุน คือ

                - ถ้าบริษัทมีนโยบายการให้สินเชื่อและการจัดเก็บเงินแบบผ่อนปรน จะทำให้บริษัทมีลูกหนี้สูง

                - ถ้าบริษัทมีนโยบายการให้สินเชื่อและการจัดเก็บเงินแบบเข้มงวด               จะทำให้บริษัทมีลูกหนี้ต่ำ

การตัดสินใจเกี่ยวกับการให้สินเชื่อ

ปัจจัยที่มีผลต่อการตัดสินใจเกี่ยวกับการให้สินเชื่อ จะประกอบด้วย

1.เงื่อนไขการขาย (Terms of Sale)

                เงื่อนไขการขายจะแสดงถึงระยะเวลาการให้ส่วนลดและระยะเวลาการให้สินเชื่อ  โดยในกรณีที่ลูกหนี้ไม่รับส่วนลดเงินสดนั้นจะทำให้ลูกหนี้เกิดต้นทุนขึ้น

2.ประเภทของลูกค้า (Type of Customer)

                ในการพิจารณาว่าลูกค้าควรได้รับสินเชื่อจากบริษัทหรือไม่นั้น  บริษัทจะต้องพิจารณาถึงความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้น  สภาพคล่อง  และความสามารถในการทำกำไรของลูกหนี้  โดยถ้า

-บริษัทให้สินเชื่อกับลูกหนี้ที่มีความน่าเชื่อถือต่ำ  ความเสี่ยงในการผิดนัดชำระหนี้จะสูงขึ้น  ทำให้เกิดต้นทุนการจัดเก็บหนี้ และต้นทุนการผิดนัดการชำระหนี้สูงด้วย

-บริษัทให้สินเชื่อกับลูกหนี้ที่มีความน่าเชื่อถือสูง  ความเสี่ยงในการผิดนัดชำระหนี้จะต่ำขึ้น  ทำให้เกิดต้นทุนการจัดเก็บหนี้ และต้นทุนการผิดนัดการชำระหนี้ต่ำด้วย

3.Credit Scoring

                Credit Scoring เป็นการประเมินลูกหนี้แต่ละรายด้วยตัวเลข  โดยลูกหนี้แต่ละรายจะได้รับคะแนนจากการตอบคำถามจากแบบสอบถาม  และคะแนนที่ได้นั้นจะนำไปประเมินโดยการเปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐาน  ซึ่งคะแนนที่ได้นั้นจะใช้ตัดสินว่าบริษัทควรให้สินเชื่อแก่ลูกหนี้รายนั้นหรือไม่

                โดยการกำหนดดัชนีคะแนนสินเชื่อ มีดังนี้

-                     วิธีที่ง่ายที่สุด คือ การให้คะแนนของการผิดนัดชำระหนี้ของคำถามแต่ละข้อ

-                     วิธีที่ยากที่สุด คือ Multiple Discriminate (MDA)

4.การจัดเก็บหนี้ (Collection Efforts)

                กล่าวคือ ทุกบริษัทพยายามลดจำนวนลูกหนี้ที่ค้างชำระให้น้อยที่สุด  โดยการติดตามเก็บหนี้อย่างมีประสิทธิภาพ  ซึ่งการที่จะทราบได้ว่าบริษัทมีความสามารถในการควบคุมและจัดเก็บลูกหนี้ได้ดีเท่าใดนั้น   จะดูได้จากอัตราส่วนระยะเวลาการจัดเก็บเงิน หรืออัตราการหมุนเวียนของลูกหนี้  ซึ่งอยู่ในการวิเคราะห์อัตราส่วนทางการเงิน

5.การแยกอายุลูกหนี้

                เป็นเทคนิคการแบ่งลูกหนี้ออกเป็นกลุ่มๆตามอายุของลูกหนี้

การวิเคราะห์การเปลี่ยนนโยบายการให้สินเชื่อ

การเปลี่ยนแปลงนโยบายการให้สินเชื่อจะมีผลโดยตรงต่อผลได้ผลเสียระหว่างต้นทุนและผลประโยชน์ที่บริษัทจะได้รับ  โดยการวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงนี้จะใช้หลักเกณฑ์การวิเคราะห์ส่วนเพิ่ม (marginal analysis) ซึ่งก็คือ การเปรียบเทียบระหว่างรายได้ส่วนเพิ่มกับค่าใช้จ่ายส่วนเพิ่ม  โดยทั่วไปการวิเคราะห์นี้จะเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง  3 ประการ คือ

1.การเปลี่ยนแปลงความสามารถการชำระหนี้ของลูกหนี้

2.การเปลี่ยนแปลงในกระบวนการจัดเก็บหนี้

3.การเปลี่ยนแปลงในเงื่อนไขการให้ส่วนลดเงินสด

การคำนวณการวิเคราะห์การเปลี่ยนนโยบายการให้สินเชื่อ

การคำนวณจะมีขั้นตอน 4 ขั้นตอน ดังนี้

   ขั้นตอนที่ 1 : ประมาณการเปลี่ยนแปลงในกำไร

   ขั้นตอนที่ 2 : ประมาณการต้นทุนส่วนเพิ่มในการลงทุนในลูกหนี้และสินค้า

                       คงเหลือ

  ขั้นตอนที่ 3 : ประมาณการต้นทุนของส่วนลดเงินสดที่ให้แก่ลูกหนี้ (ถ้ามีการ

                      การเปลี่ยนแปลงการให้ส่วนลดเงินสด)

  ขั้นตอนที่ 4 : เปรียบเทียบรายได้ส่วนเพิ่มกับค่าใช้จ่ายส่วนเพิ่ม

การจัดการสินค้าคงเหลือ (Inventory Management)

สินค้าคงเหลือประกอบด้วย  วัตถุดิบ , สินค้าระหว่างผลิต  และ สินค้าสำเร็จรูป  ซึ่งความสำคัญของการจัดการสินค้าคงเหลือจะขึ้นอยู่กับระดับการลงทุนในสินค้าคงเหลือของบริษัท  โดยการลงทุนที่มากหรือน้อยเกินไปจะส่งผลต่อสภาพคล่องของบริษัท คือ

     -  การลงทุนในสินค้าคงเหลือน้อยเกินไป  บริษัทขาดสภาพคล่อง  ส่งผลให้มีสินค้าไม่พอขาย

     - การลงทุนในสินค้าคงเหลือมากเกินไป  บริษัทมีสภาพคล่องมากไป ส่งผลให้สินค้าคงเหลือมีมาก  ซึ่งเป็นเหตุให้สินค้าล้าสมัยได้

                โดยวัตถุประสงค์ของการจัดการสินค้าคงเหลือนั้น เพื่อทำให้การดำเนินงานของบริษัทเป็นไปอย่างต่อเนื่อง 

เทคนิคการจัดการสินค้าคงเหลือ

การจัดการสินค้าคงเหลือที่มีประสิทธิภาพจะต้องมีการควบคุมการลงทุนในสินค้าคงเหลือที่ดี  ซึ่งจะมีเทคนิคอยู่ 2 ประการ ได้แก่

•                     ปริมาณการสั่งซื้อสินค้า

•                    จุดสั่งซื้อสินค้า      

ปริมาณการสั่งซื้อสินค้า

ปริมาณการสั่งซื้อสินค้าจะเกี่ยวกับการกำหนดปริมาณที่เหมาะสมในการสั่งซื้อสินค้าคงเหลือให้เพียงพอต่อความต้องการที่คาดว่าจะต้องใช้สินค้านั้น  ซึ่งมีเทคนิคในการหาเรียกว่า “ปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดที่สุด (Economic Order Quantity)” หรือ EOQ ซึ่งสามารถหาได้จาก

ต้นทุนสินค้าคงเหลือรวม = ต้นทุนในการเก็บรักษารวม + ต้นทุนในการสั่งซื้อสินค้ารวม

-ต้นทุนในการเก็บรักษารวม

โดยที่  Q = ปริมาณสินค้าที่สั่งซื้อ

           C = ค่าใช้จ่ายในการเก็บรักษาสินค้าต่อหน่วย

-ต้นทุนการสั่งซื้อสินค้ารวม

โดยที่  S = ความต้องการสินค้ารวมตลอดช่วงระยะเวลาหนึ่ง            

          O = ค่าใช้จ่ายการสั่งซื้อสินค้าต่อครั้ง

ดังนั้น

เพราะฉะนั้น ปริมาณการสั่งซื้อสินค้าที่ประหยัดที่สุด หรือ EOQ คือ

ข้อสมมติฐานของแบบจำลอง EOQ

-ความต้องการสินค้าจะต้องคงที่และแน่นอนในช่วงระยะเวลาหนึ่ง

-ราคาสินค้าขายต่อหน่วยจะต้องคงที่

-ค่าใช้จ่ายในการเก็บรักษาต่อหน่วยคงที่

-ค่าใช้จ่ายในการสั่งซื้อสินค้าต่อครั้งจะต้องคงที่

-การส่งมอบสินค้าจะต้องกระทำทันที

-สินค้าที่สั่งซื้อในแต่ละครั้งจะต้องเป็นสินค้าหนึ่งชนิดเท่านั้น

 จุดสั่งซื้อสินค้า (Reorder Point)

จุดสั่งซื้อสินค้าจะเกี่ยวข้องกับการมีสินค้าสำรองเพื่อความปลอดภัยของบริษัท ซึ่งบริษัทจะต้องคำนวณต่อไปว่าจุดสั่งซื้อสินค้าที่เหมาะสมควรจะเป็นเมื่อใด  โดยปัจจัย 2 ประการที่จะกำหนดจุดสั่งซื้อที่เหมาะสม ได้แก่

                -  ระดับสินค้าในช่วงระยะเวลาการสั่งซื้อและรับสินค้า

                -  จำนวนสินค้าเพื่อความปลอดภัยที่ต้องการ

 จุดสั่งซื้อสินค้าสามารถคำนวณได้จากสูตร

โดยที่ ROP = จุดสั่งซื้อสินค้า

        LT = ระยะเวลาการสั่งซื้อสินค้าและรับสินค้า

         d = อัตราการใช้หรือขายสินค้าในช่วงเวลาหนึ่ง

        SS = สินค้าสำรองเพื่อความปลอดภัย

แบบฝึกหัด

1.ปัจจัยที่กำหนดขนาดของการลงทุนในลูกหนี้ มีอะไรบ้าง

ตอบ    เปอร์เซ็นต์ของการขายเชื่อ , ระดับของยอดขาย , นโยบายสินเชื่อและการจัดเก็บเงิน

2.ถ้าบริษัทมีอัตราส่วนการขายเชื่อสูง จะทำให้มีลูกหนี้เป็นอย่างไร

ตอบ จะทำให้มีลูกหนี้สูงตามไปด้วย

3.ปัจจัยที่มีผลต่อการตัดสินใจเกี่ยวกับการให้สินเชื่อ ประกอบด้วยอะไรบ้าง

ตอบ  1. เงื่อนไขการขาย

         2. ประเภทของลูกค้า

                         3. Credit Scoring

                         4. การจัดเก็บหนี้

                        5.การแยกอายุลูกหนี้

                 4.การวิเคราะห์การเปลี่ยนนโยบายการให้สินเชื่อมีกี่ประการ อะไรบ้าง

               ตอบ  1.การเปลี่ยนแปลงความสามารถการชำระหนี้ของลูกหนี้

                        2.การเปลี่ยนแปลงในกระบวนการจัดเก็บหนี้

                        3.การเปลี่ยนแปลงในเงื่อนไขการให้ส่วนลดเงินสด

                 5. ปริมาณการสั่งซื้อที่ประหยัดที่สุด (Economic Order Quantity)” หรือ EOQ ซึ่งสามารถหาได้จากไหน

               ตอบ  ต้นทุนสินค้าคงเหลือรวม = ต้นทุนในการเก็บรักษารวม + ต้นทุนในการสั่งซื้อสินค้ารวม